Installaties moeten het altijd doen

We zijn afhankelijk van installaties. Ze geven ons licht, warmte, water, elektriciteit, gas en schone lucht. Maar hoe werken installaties eigenlijk? Dat willen de meesten van ons liever niet weten. Daar brengen duurzame technieken misschien verandering in. Het is te hopen althans.

De ontwerpers van onze nieuwe Nederlandse stations zijn Benthem Crouwel Architekten. Nationaal en internationaal worden de imperiums van Rem Koolhaas uit de grond gestampt. Architecten als J.J.P. Oud, Carel Weeber en Macanoo bedachten onze rijtjeshuizen en woontorens. Maar wie zijn de techneuten en installatiebedrijven waar we treinen, wonen en werken? Het zal ons worst wezen.

Architectuur bepaalt
Installaties zijn niet interessant. Totdat ze de architectuur ontsieren, niet naar behoren werken of ze teveel kosten. Neem de kosten. Stenen of betonnen nieuwe gebouwen staan er nog wel zestig jaar. Het zijn vooral de installaties en het energieverbruik die nog kosten gaan geven. Het ligt dus voor de hand om in de beginfase te investeren in uitstekende installaties. Zo heb je minder kosten over een periode van dertig, zo niet veertig jaar. Ook de infrastructuur van installaties moet afstemming hebben met een gebouwontwerp. Dat kan alleen door samenwerking van alle betrokken partijen, door kennisdeling en door langetermijnvisie. Gaat dat wel oké? Hoe zit het met de langetermijnvisie op uw huis of gebouw?

De laatste kostenpost
Onterecht worden installaties nog vaak gezien als sluit- en kostenpost waarop kan worden bezuinigd. Dat boet in op het ontwerp en de kwaliteit van de installaties. Soms nemen betrokken partijen genoegen met kortzichtige ingrepen die pas jaren na de oplevering boven tafel komen. Gemiste kans. Door de digitalisering zijn al tot in detail de levens- of onderhoudskosten van een gebouw te voorspellen. Het blijken juist installaties te zijn, waardoor we op termijn kunnen besparen of winst kunnen maken.

Geen etalagedrang
Veel samenwerkingen in de bouw vinden plaats buiten de schijnwerpers van politiek, media en daarmee buiten ons als (toekomstige) naïeve bewoner of gebruiker. Maar hoe zit dat nou eigenlijk met die installatiesector, een belangrijke schakel in de bouwkolom? Het ontbreekt de installatiesector aan etalagedrang. Dat is best een punt. Het is een bescheiden branche die zich vooral in vakbladen manifesteert. De media die de massa bereiken, zet de sector vooral in de schijnwerpers als het mis gaat. Na een legionella-uitbraak bijvoorbeeld. Of bij ademhalingsproblemen van bewoners door een slechte ventilatie. Of door de beroerde luchtkwaliteit en het slechte thermische comfort op scholen. Hoe valt het gebrek aan aandacht van ons en de media voor de installatiesector te verklaren? Niet. Terwijl juist aandacht alle partijen scherp houdt.

Duurzame technieken
Duurzame technieken geven ons als bewoners en gebruikers van gebouwen een push in de goede richting om kennis te nemen van installaties. Rob van Bergen is directeur van ISSO. De stichting geeft praktijkgerichte vertalingen uit van de complexe wetgevingen en normen. Van Bergen zegt: ‘Duurzaamheid is een hot item in Europa en in de samenleving. Die aandacht is een gezonde impuls om eens goed in kaart te brengen waar we in kwaliteitsborging nu eigenlijk staan in de installatiesector. In het geval van duurzame technieken is dat praktisch noodzakelijk. Bij duurzame bouwprocessen telt nauwkeurigheid. Je kunt niet volstaan met een gevel isoleren van een bestaande woning. Zo’n ingreep moet precies kloppen met andere duurzame toepassingen en technieken. En dat stelt eisen aan alle betrokken bouwpartners, waaronder installateur, adviseur en ontwerper.’ Maar waar moeten we het zoeken als bewoner en als gebruiker? Enig houvast biedt CentraalRegisterTechniek.nl, een kwaliteitsregister van de bouw. Hierop staan bedrijven die zijn erkend door de onafhankelijke stichting InstallQ.

Vrij beroep
‘De installateur oefent een vrij beroep uit,’ vervolgt Rob van Bergen. ‘Dat is eigenaardig, want de techniek groeit maar door in complexiteit. Dat stelt hoge eisen aan de vakbekwaamheid van de installateur. In de middeleeuwen waren de gildes een middel voor kwaliteitsborging. Voor die gildes is nooit een soortgelijke standaard in de plaats gekomen.’ De maatstaf waarmee vakmanschap en kwaliteit wordt aangetoond, zijn certificaten, erkenningen en accreditaties. Daarvan hebben we er vele soorten en maten. Het zijn kwalificaties waar u en ik op kunnen letten, als we op zoek zijn naar een ontstoppingsbedrijf voor de gootsteen of een installateur voor de vloerverwarming.

‘Koffie?’
Geen enkele technische gebruiksaanwijzing leest als een roman. Dus die akkeren we liever niet door. Dus we moeten het vooral hebben van een installateur. En zo luisteren we met klappende oren naar zijn of haar technische verhaal. Met enige aandacht branden ze los, die installateurs. Over energielabels, over warmte- en koudebronnen en over zonnepanelen. En weet u. Het is een goed verhaal, omdat je ineens begrijpt waarom we die installateurs zo hard nodig hebben. Klets jij maar door, denkt u misschien ook, als jij maar zorgt dat mijn installatie gaat werken. U vraagt: ‘Koffie?’

Is techniek onbemind?
Al enige jaren schreeuwt de technische sector als een roepende in de woestijn om technisch personeel. Na eervolle ingenieurs als Leonardo Da Vinci en Cornelis Lely, is de technische sector hoognodig toe aan een glorieuze comeback. Een van de laatste berekeningen in 2017 toont een tekort aan van 15.000 installateurs in 2020. Het lijkt me raadzaam alvast bevriend te raken met een erkend installateur.